اهمیت معنویت و رشد معنوی در انسان در چند دهه گذشته به گونه‏ای روزافزون توجه‏ متخصصان بهداشت روانی را به خود جلب کرده است. پیشرفت علم روان‌شناسی‏ از یک سو و ماهیت پویا و پیچیده جوامع نوین از سوی دیگر باعث شده است که نیازهای‏ معنوی بشر در برابر خواسته‏ها و نیازهای مادی قد علم کند و اهمیت بیشتری یابد. امروزه، مردم جهان بیش از پیش به معنویت و مسائل معنوی گرایش دارند. لذا، روان‌شناسان و روان‌پزشکان نیز به‌طور روزافزون دریافته‏اند که استفاده از روش‌های سنتی برای پیشگیری و درمان اختلالات روانی کافی نیست. به همین دلیل بررسی علمی معنویت یکی از مباحث مهم‏ و رایج در بهداشت جسمی و روانی شده است. اکثریت قریب به اتفاق جمعیت کشور ما مسلمان و حکومت آن نیز اسلامی است و یکی از وظایف اصلی آموزش و پرورش، اهتمام به تأمین سلامت معنوی نسل جدید است. فعالیت‌های آموزش و پرورش به طور مستقیم یا غیرمستقیم در تربیت دانش‌آموزان مؤثر است. در این میان نقش معلمان و مربیان از دیگر افراد برجسته‌تر می‌نماید. با توجه به نقش مهمی که تعلیم و تربیت در تأمین سلامت معنوی دانش‌آموزان دارد هرگاه از مسائل تربیتی دانش‌آموزان سخن به میان می‌آید نقش و جایگاه معلمین و مربیان بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. رابطه اجتناب‌ناپذیر سلامت معنوی با زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی آن موضوعی است که نمی‌توان به سادگی از آن عبور کرد. از این رو، ارائه یک تعریف جامع از سلامت معنوی و تفکیک و تجزیه عناصر تشکیل‌دهنده سلامت معنوی، شاخص‌ها و ابزارهای اندازه‌گیری آن، حداقل می‌تواند مقدمه‌ای برای تهیه و ساخت مقیاس سلامت معنوی براساس باورها، ارزش ها، هنجارها و فرهنگ بومی و ملی کشور ما باشد. هدف این نوشتار بررسی ماهیت سلامت و معنویت، رابطه دین و مذهب با معنویت، شاخص‌ها و ابعاد سلامت معنوی، ارائه یک تعریف جامع از سلامت معنوی و تعریف عملیاتی مؤلفه‌ها و شاخص‌ها و تحلیل ابزارهای سنجش سلامت معنوی و در نهایت ساخت یک ابزار جدید سنجش سلامت معنوی در چارچوب فرهنگ، ارزش‌ها، هنجارها و باورهای بومی کشور ایران اسلامی است.